Đơn vị nào bắn rơi chiếc máy bay B-52 đầu tiên trong Chiến thắng “Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không”

 HẢI LINH

Để góp phần làm nên Chiến thắng “Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không”, một trong những đơn vị luôn được nhắc tới là Trung đoàn 238, Sư đoàn 363 - đơn vị bắn rơi chiếc máy bay B-52 đầu tiên; tạo ra những kinh nghiệm quan trọng, làm cơ sở viết nên Cuốn sách đỏ “Cách đánh B-52” của Bộ đội tên lửa Phòng không Việt Nam.

Vào giữa năm 1965, lần đầu tiên giặc Mỹ cho B-52 ném bom hủy diệt một căn cứ hậu cần của ta ở Bến Cát rồi đánh rộng ra khắp miền Nam. 10 tháng sau, ngày 12-4-1966, B-52 Mỹ leo thang ra miền Bắc, ném bom đèo Mụ Giạ, miền Tây Quảng Bình. Tiếp theo là những đợt đánh phá liên tục xuống khu vực Vĩnh Linh, cực Nam Quân khu 4. Trước tình hình đó, Bác Hồ đã chỉ thị cho đồng chí Đặng Tính - Chính ủy Quân chủng PK-KQ: “Máy bay B-52 Mỹ đã ném bom miền Bắc, phải tìm ra cách đánh cho được B-52. Nhiệm vụ này Bác giao cho các chú PK-KQ”. Quán triệt sâu sắc chỉ thị của Người, tháng 4-1966, theo lệnh của Bộ Tổng Tư lệnh, Quân chủng giao nhiệm vụ cho Trung đoàn 238 vào chiến đấu ở chiến trường Khu 4, trên đất lửa Vĩnh Linh để thực hiện nhiệm vụ chiến lược vô cùng quan trọng là nghiên cứu cách đánh máy bay B-52. Đây là một nhiệm vụ vô cùng mới mẻ, nặng nề đối với Trung đoàn.

Ban Chỉ huy Trung đoàn quyết định đưa toàn bộ lực lượng của các tiểu đoàn 82, 84, 85, trung đoàn bộ cùng lực lượng pháo phòng không vào Vĩnh Linh. Ban Chỉ huy Trung đoàn quyết định bố trí Tiểu đoàn 84 ở khu Tây Vĩnh Linh để đánh B-52 trước. Tiểu đoàn 82 ở khu Đông chuẩn bị thật tốt tạo thế bất ngờ đánh B-52 sau khi Tiểu đoàn 84 đã đánh ở khu Tây. Sau khi họp bàn, nghiên cứu, phân tích, lãnh đạo và chỉ huy Trung đoàn nhất trí chủ trương dồn ghép toàn bộ lực lượng và trang bị tốt của Trung đoàn cho một tiểu đoàn (Tiểu đoàn 84), quyết đánh bằng được máy bay B-52; tăng cường huấn luyện kíp chiến đấu đánh B-52.

13 giờ ngày 17-9-1967, Tiểu đoàn 84 vào cấp 1; 17 giờ 3 phút, dưới sự chỉ huy của Tiểu đoàn trưởng Nguyễn Đình Phiên, kíp chiến đấu Tiểu đoàn 84 gồm sĩ quan điều khiển Lê Hỷ cùng ba trắc thủ Phạm Văn Ngoạn, Trần Hồng Thính và Nguyễn Văn Ngận đã phóng 2 đạn tiêu diệt chiếc B-52 đầu tiên tại Vĩnh Linh. 17 giờ 34 phút, tốp B-52 tiếp theo bay vào, chỉ còn một quả đạn, Tiểu đoàn vẫn quyết đánh và bắn rơi thêm 1 chiếc B-52. Mặt trận thông báo: 2 chiếc B-52 bị diệt. Đây là chiến công đầu tiên bắn rơi B-52 của Bộ đội Tên lửa phòng không Việt Nam.

Sau khi nghe báo cáo kết quả bắn rơi B-52, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã gửi thư khen đồng bào, chiến sĩ các lực lượng vũ trang nhân dân và cán bộ Vĩnh Linh: “Bác rất vui lòng được tin ngày 17-9-1967, Vĩnh Linh đã lập công xuất sắc, lần đầu tiên bắn rơi 2 máy bay B-52 của giặc Mỹ. Thay mặt Trung ương Đảng và Chính phủ, Bác đặc biệt gửi lời khen đồng bào, cán bộ và chiến sĩ Vĩnh Linh đã đánh giỏi, bắn trúng, chiến thắng vẻ vang, Vĩnh Linh thật xứng đáng là tiền tuyến anh hùng của miền Bắc xã hội chủ nghĩa”. Đồng thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký thưởng Huân chương Quân công hạng Nhì cho Tiểu đoàn 84.

Tiếp đó, ngày 20-10-1967, Tiểu đoàn 82 bằng 3 quả đạn đã bắn rơi 2 máy bay B-52 và ngày 29-10-1967, Tiểu đoàn 84 lại lập công xuất sắc, bằng 2 quả đạn tiêu diệt 1 máy bay B-52. Tiểu đoàn 82 đã được Quốc hội và Chính phủ tặng thưởng Huân chương Chiến công hạng Hai và Quân khu 4 tặng Tiểu đoàn lá cờ mang dòng chữ “Đánh mạnh thắng to” cùng 1 đài bán dẫn.

Hòa nhịp với tiếng súng tiến công và nổi dậy của đồng bào, chiến sĩ Miền Nam anh hùng, ngày 11-1-1968, Tiểu đoàn 82 lại bắn rơi 1 máy bay B-52. Đây là chiếc máy bay B-52 thứ 6 bị Trung đoàn bắn rơi trên đất lửa Vĩnh Linh anh hùng.

Trải qua bao gian nan, thử thách, ác liệt, phải hi sinh cả xương máu (từ giữa năm 1966 đến đầu năm 1968) Trung đoàn 238 đã hành quân tới đất lửa Vĩnh Linh, bám trụ kiên cường, anh dũng đánh thắng nhiều đối tượng, từ máy bay cường kích đến máy bay ném bom chiến lược B-52 của giặc Mỹ. Chiến công của cán bộ, chiến sĩ Trung đoàn 238 có ý nghĩa to lớn trong việc nghiên cứu đánh một đối tượng tác chiến mới, bước đầu rút kinh nghiệm, nghiên cứu tìm ra cách đánh B-52 cho các đơn vị sau này tham gia Chiến dịch Phòng không bảo vệ Hà Nội tháng 12-1972, đánh bại cuộc tập kích đường không chiến lược bằng B-52 của đế quốc Mỹ vào Hà Nội, Hải Phòng làm nên một “Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không”, tạo bước ngoặt quyết định thay đổi cục diện chiến tranh ở Việt Nam. Với những thành tích vẻ vang, những cống hiến và hy sinh to lớn trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, ngày 15-1-1976 Trung đoàn đã được Đảng, Nhà nước phong tặng danh hiệu cao quý “Đơn vị Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân”./.