CỐNG HIẾN VĨ ĐẠI CỦA PH.ĂNGGHEN TRONG HỌC THUYẾT GIÁ TRỊ THẶNG DƯ

Phạm Trung

Chuẩn bị đến kỷ niệm 201 năm ngày sinh Ph.Ăngghen (28/11/1820 - 28/11/2021), một trong những người thầy vĩ đại của giai cấp công nhân và nhân dân lao động trên toàn thế giới, một trong số các bậc vĩ nhân mà cuộc đời và sự nghiệp in đậm dấu ấn lên toàn bộ lịch sử cận đại, hiện đại của nhân loại. Đây cũng là dịp để chúng ta bày tỏ tình cảm biết ơn và sự kính trọng sâu sắc đối với một trong những vị lãnh tụ đầu tiên của phong trào cộng sản và công nhân quốc tế, người đã dành cả cuộc đời, sự tâm huyết, sự hy sinh, cùng với C.Mác sáng lập nên học thuyết khoa học, cách mạng cho phong trào công nhân, hướng dẫn giai cấp công nhân, nhân loại cần lao giải phóng mình, giải phóng toàn xã hội khỏi áp bức, bóc lột, bất công. Một trong những phát kiến vĩ đại của học thuyết Mác là học thuyết về giá trị thặng dư. Trong phát kiến vĩ đại này, không thể không kể đến công lao to lớn của Ph.Ăngghen.

Những cống hiến khoa học của Ph.Ăngghen qua các công trình đầu tay: Lược khảo phê phán khoa kinh tế chính trị; Tình cảnh giai cấp lao động ở Anh, cùng những bài viết về kinh tế, chính trị, xã hội của nước Anh lúc bấy giờ đã bác bỏ những quan điểm lý luận tôn sùng chế độ tư hữu nói chung, chế độ sở hữu tư sản nói riêng, vạch trần bí mật của chế độ bóc lột, áp bức, chế độ cạnh tranh vô chính phủ, nạn khủng hoảng và thất nghiệp, nạn bần cùng đói khổ, địa vị kinh tế - xã hội của giai cấp công nhân trong xã hội tư bản. Trên cơ sở dự báo có tính khoa học và cách mạng mang bản chất nhân văn sâu sắc, Ph.Ăngghen truy tìm nguyên nhân sâu xa của những tệ nạn xã hội, những nỗi thống khổ của giai cấp công nhân: đó là chế độ sở hữu tư nhân tư sản. Trong chế độ sở hữu này, lực lượng sản xuất công nghiệp đã phát triển và tạo ra nhiều của cải nhưng “nạn giàu - nghèo, đau khổ do chính từ sự thừa thãi đẻ ra” lại ngày càng tăng lên.

 

Với những phát hiện và những tư tưởng, quan điểm thể hiện trong các công trình nghiên cứu ngay từ thời gian đầu của Ph.Ăngghen đã gợi mở và tạo cảm hứng cho C.Mác một hướng nghiên cứu mới, đúng đắn về xã hội tư bản, hướng nghiên cứu chuyển từ triết học và luật học sang nghiên cứu kinh tế chính trị học. Từ đó C.Mác đã phát hiện ra quy luật kinh tế cơ bản của chủ nghĩa tư bản - quy luật giá trị thặng dư. Cùng với Mác, Ph.Ăngghen đã vạch rõ quá trình phát sinh, phát triển của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa, nêu lên những mặt tiến bộ, đồng thời cũng vạch rõ những khuyết tật và mâu thuẫn của chủ nghĩa tư bản. Từ đó hai ông đã chỉ ra rằng, phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa tất yếu sẽ bị thay thế bởi phương thức sản xuất mới, cao hơn, tiến bộ hơn, đó là phương thức sản xuất cộng sản chủ nghĩa.

Công lao to lớn của Ph.Ăngghen trong phát kiến vĩ đại của học thuyết Mác về giá trị thặng dư là không thể phủ nhận. Cống hiến vĩ đại trên vừa khẳng định tư duy độc lập, sáng tạo của Ph.Ăngghen, vừa khẳng định tính thống nhất cao giữa tư tưởng của ông với với tư tưởng của C.Mác. Học thuyết về giá trị thặng dư đến nay vẫn giữ nguyên giá trị, góp phần vạch trần bản chất của chủ nghĩa tư bản và tính tất yếu diệt vong của chúng. Đồng thời, tiếp tục khẳng định thắng lợi tất yếu của chủ nghĩa xã hội mà cuối cùng là chủ nghĩa tư bản.