N.H
Trên cơ sở nhận thức
đúng đắn vị trí, vai trò của văn hóa trong sự phát triển xã hội, quan điểm Đại
hội XII của Đảng về phát triển văn hóa Việt Nam đã có sự bổ sung khá toàn diện,
tạo ra sự phát triển mới. Kế thừa những nội dung về phát triển văn hóa trong
Nghị quyết Trung ương 5 (khóa VIII) về “Xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt
Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”, nhất là Nghị quyết Trung ương 9 khóa XI
về “Xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển
bền vững đất nước”. Văn kiện Đại hội XII xác định mục tiêu rất rõ ràng: “Xây dựng
nền văn hóa và con người Việt Nam phát triển toàn diện, hướng đến chân - thiện
- mỹ, thấm nhuần tinh thần dân tộc, nhân văn, dân chủ và khoa học. Văn hóa thực
sự trở thành nền tảng tinh thần vững chắc của xã hội của xã hội, là sức mạnh nội
sinh quan trọng bảo đảm sự phát triển bền vững và bảo vệ vững chắc Tổ quốc vì mục
tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”[1]. Đây là một bước phát triển trong tư duy của Đảng
về lý luận văn hóa, đây là lần đầu tiên được khẳng định và trình bày ở tầm Văn
kiện Đại hội.
Điểm nổi bật trong
mục tiêu xây dựng, phát triển văn hóa, con người là gắn kết chặt chẽ, đồng bộ
xây dựng, phát triển văn hóa với xây dựng, phát triển con người. Văn hóa và con
người được xác định là một vấn đề thống nhất cùng một mục trong văn kiện. Theo
đó, mọi hoạt động văn hóa luôn hướng đến xây dựng, phát triển con người, và xây
dựng, phát triển con người toàn diện về đức, trí, thể mỹ là nội dung trọng tâm,
cốt lõi để xây dựng, phát triển văn hóa. Điều này thể hiện rõ ràng sự phát triển
tư duy lý luận của Đảng về phát triển văn hóa.
Đáng chú ý, trong
mục tiêu xây dựng, phát triển văn hóa, con người, Văn kiện Đại hội XII của Đảng
xác định: xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam phát triển toàn diện, thấm
nhuần tinh thần dân tộc. Đây là mục tiêu quan trọng đối với quá trình phát triển
văn hóa Việt Nam, là điểm mới xuất hiện lần đầu tiên trong trong Văn kiện. Theo
đó, phát triển văn hóa phải gắn liền với giữ gìn, bảo vệ và thể hiện đậm đà bản
sắc dân tộc, mang bản sắc dân tộc. Mọi hoạt động sáng tạo văn hóa, các hoạt động
văn hóa, quan hệ văn hóa, thiết chế văn hóa đều mang tính dân tộc, thể hiện cốt
cách, tâm hồn và bản sắc dân tộc, đặt lợi ích của dân tộc lên trên hết. Phát
triển văn hóa phải hướng vào giáo dục và khơi dậy lòng yêu nước, yêu chủ nghĩa
xã hội, tinh thần tự lực, tự cường, tính nhân văn, sự đoàn kết gắn bó cao, tính
cấu kết cộng đồng vững chắc, quyết tâm vươn lên, vượt mọi khó khăn, thử thách,
chiến thắng đói nghèo, lạc hậu đưa đất nước ngày càng phát triển bền vững.
Mọi hoạt động văn
hóa đều phải hướng đến phục vụ đắc lực cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại
hóa đất nước và hội nhập quốc tế, làm cho văn hóa gắn kết và thấm sâu vào nhận
thức, thái độ, hành vi, trong quan hệ và hoạt động hằng ngày của các tổ chức, lực
lượng và nhân dân, thúc đẩy họ đề cao trách nhiệm và nghĩa vụ công dân đối với
bản thân, gia đình, cộng đồng, xã hội và đất nước. Làm cho văn hóa thực sự trở
thành động lực nội sinh quan trọng để phát triển toàn diện đất nước. Đó là sự
thể hiện vai trò quan trọng của văn hóa không chỉ là nền tảng tinh thần của xã
hội, mà là sức mạnh nội sinh trực tiếp để phát triển bền vững đất nước.
Như vậy, mục tiêu
xây dựng, phát triển văn hóa Việt Nam thể hiện sự phát triển trong nhận thức và
tư duy lý luận của Đảng, phù hợp với xu thế khách quan của thời đại, sát với thực
tiễn đất nước. Điều này thể hiện quyết tâm chính trị cao của Đảng về định hướng
phát triển văn hóa Việt Nam trong những năm tới. Đồng thời, Đảng ta tiếp tục khẳng
định rõ ràng và làm sâu sắc hơn việc coi văn hóa là nền tảng tinh thần, vừa là
mục tiêu, vừa là động lực phát triển bền vững đất nước.
Quan điểm Đại hội XII của Đảng về nhiệm vụ, giải pháp phát triển văn hóa
Để thực hiện mục
tiêu phát triển văn hóa, Văn kiện Đại hội XII của Đảng đã trình bày khái quát
tám nhiệm vụ, giải pháp cơ bản. Đây là những nội dung thể hiện kế thừa có phát
triển các quan điểm trong các văn kiện của Đảng trước đó, là sự tiếp nối thành
quả quá trình xây dựng, phát triển văn hóa, con người trong thời kỳ đổi mới. Mặt
khác, những nội dung đó thể hiện sự vượt gộp lên một tầm cao với sự chuyển biến
mới về chất trong tư duy lý luận của Đảng về văn hóa, con người.
Trước hết, trong
Văn kiện Đại hội XII khẳng định, xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện
phải trở thành một mục tiêu của chiến lược phát triển. Đây là nội dung thể hiện bước phát triển mới về tư duy lý luận
văn hóa của Đảng, khi văn hóa và con người có sự gắn kết chặt chẽ, thống nhất
biện chứng với nhau. Con người là chủ thể sáng tạo, gìn giữ, bảo tồn, phổ biến,
quảng bá, thụ hưởng và phát triển bền vững văn hóa; coi con người là trung tâm
của chiến lược phát triển văn hóa và là mục tiêu của chiến lược phát triển kinh
tế - xã hội. Phát triển con người toàn diện, có nhân cách tốt, lối sống đẹp là
trọng tâm, cốt lõi của phát triển văn hóa; mọi hoạt động văn hóa đều phải hướng
tới tiếp tục xây dựng con người. Diện mạo nền văn hóa dân tộc và quá trình phát
triển văn hóa tùy thuộc rất lớn vào chất lượng xây dựng con người Việt Nam.
Trong xây dựng,
phát triển văn hóa, con người Việt Nam, hệ giá trị chuẩn mực là nội dung then
chốt giữ vai trò định hướng, kiểm định việc xây dựng, phát triển văn hóa, con
người Việt Nam. Trong Văn kiện Đại hội XII xác định: “Đúc kết và xây dựng hệ
giá trị văn hóa và hệ giá trị chuẩn mực của con người Việt Nam thời kỳ công
nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế; tạo môi trường và điều kiện để
phát triển về nhân cách, đạo đức, trí tuệ, năng lực sáng tạo, thể chất, tâm hồn,
trách nhiệm xã hội, nghĩa vụ công dân, ý thức tuân thủ pháp luật”[2]. Hệ giá trị đó phản ánh sự kế thừa và phát triển
những giá trị, chuẩn mực, cốt cách con người Việt Nam truyền thống và có sự bổ
sung, phát triển đáp ứng thực tiễn hiện nay, tạo nền tảng vững chắc để phát triển
bền vững của văn hóa, con người Việt Nam.
Tiếp
đó, Văn kiện Đại hội XII chỉ rõ, xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, phù hợp
với bối cảnh phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội
nhập quốc tế. Trước tác động phức tạp của mặt trái cơ chế thị trường, toàn cầu
hóa, hội nhập quốc tế đã làm cho: “Môi trường văn hóa còn tồn tại những biểu hiện
thiếu lành mạnh, ngoại lai, trái với thuần phong, mỹ tục”[3]. Từ đó, Văn kiện Đại hội XII khẳng định phải xây
dựng môi trường văn hóa lành mạnh; trong đó nhấn mạnh đến xây dựng đời sống văn
hóa lành mạnh, xây dựng văn hóa trong hệ thống chính trị, trong cộng đồng,
làng, bản, khu phố, cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp và mỗi gia đình, làm cho môi
trường văn trở thành “trung tâm văn hóa” định hướng giá trị, nuôi dưỡng con người
Việt Nam phát triển và hoàn thiện nhân cách. Phát huy vai trò của gia đình, cộng
đồng, trường học, xã hội và các giá trị, nhân tố tích cực trong văn hóa tôn
giáo, tín ngưỡng để xây dựng môi trường văn hóa thực sự tốt đẹp, phong phú,
lành mạnh.
Đồng
thời, Văn kiện Đại hội XII khẳng định, cần phải xây dựng văn hóa cả trong chính
trị và kinh tế, đặt văn hóa ngang với kinh tế và chính trị. Đây là nội dung mới,
thể hiện quan điểm đúng đắn của Đảng về vai trò của văn hóa trong kinh tế và
chính trị và mối quan hệ biện chứng giữa văn hóa với kinh tế và chính trị.
Trong Văn kiện đã xác định: “Chú trọng chăm lo xây dựng văn hóa trong Đảng, trong
các cơ quan nhà nước và các đoàn thể; coi đây là nhân tố quan trọng để xây dựng
hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh. Thường xuyên quan tâm xây dựng văn
hóa trong kinh tế. Xây dựng văn hóa doanh nghiệp, văn hóa doanh nhân, ý thức
tôn trọng, chấp hành pháp luật, giữ chữ tín, cạnh tranh lành mạnh vì sự phát
triển bền vững của đất nước, góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”[4]. Qua đó, làm cho văn hóa thấm sâu vào mọi tổ chức
chính trị, xã hội, các đoàn thể và trong các hoạt động kinh tế.
Trong
Văn kiện Đại hội XII cũng xác định, tập trung nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt
động văn hóa. Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng
như hiện nay, việc xác định nội dung này thể hiện sự nhận thức đúng đắn của Đảng,
bảo đảm cho văn hóa phát triển đúng hướng và ngày càng nâng cao cả về lượng và
chất. Coi trọng việc bảo tồn, phát huy di sản văn hóa truyền thống dân tộc,
sáng tạo giá trị mới và tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại, làm giàu văn hóa
dân tộc. Phát huy sức mạnh của toàn xã hội trong nâng cao chất lượng, hiệu quả
hoạt động văn hóa; giải quyết hài hòa giữa bảo tồn, phát huy di sản văn hóa với
phát triển kinh tế - xã hội.
Để
nâng cao chất lượng, hiệu quả phát triển văn hóa trong những năm tới, Văn kiện
Đại hội XII khẳng định, cần làm tốt công tác lãnh đạo, quản lý báo chí, xuất bản.
Đây là nội dung nhằm định hướng tư tưởng, điều chỉnh dư luận, tuyên truyền mục
tiêu lý tưởng, quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước
tới nhân dân và các tổ chức trong xã hội đem lại kết quả cao, thúc đẩy văn hóa
phát triển. Văn kiện Đại hội XII chỉ rõ: “Các cơ quan truyền thông phải thực hiện
đúng tôn chỉ, mục đích, đối tượng phục vụ, nâng cao tính tư tưởng, nhân văn và
khoa học, đề cao trách nhiệm xã hội, nghĩa vụ công dân, góp phần xây dựng văn
hóa và con người Việt Nam”1.
Văn kiện Đại hội
XII tiếp tục khẳng định, nâng tầm và làm sâu sắc hơn vấn đề phát triển công
nghiệp văn hóa đi đôi với xây dựng, hoàn thiện thị trường dịch vụ và sản phẩm
văn hóa. Đây là nội dung mới, cho phép khai thác và phát huy có hiệu quả những
thế mạnh và tiềm năng của văn hóa Việt Nam, đồng thời thúc đẩy xuất khẩu các sản
phẩm văn hóa, cũng như quảng bá văn hóa Việt Nam với các nước trên thế giới. Từ
đó, Văn kiện Đại hội XII xác định, cần coi trọng đầu tư cơ sở vật chất để nâng
cao chất lượng sản phẩm, dịch vụ văn hóa; phát huy sức mạnh các nguồn lực xã hội
để thúc đẩy các doanh nghiệp văn hóa phát triển; đổi mới, hoàn thiện thể chế, tạo
môi trường thuận lợi để phát triển thị trường dịch vụ, sản phẩm văn hóa lành mạnh;
nâng cao ý thức thực hiện các quy định pháp luật về quyền tác giả và quyền liên
quan trong toàn xã hội.
Văn kiện Đại hội
XII chỉ rõ, cần chủ động hội nhập quốc tế về văn hóa và tiếp thu tinh hoa văn
hóa nhân loại. Đây là nội dung thể hiện tầm nhìn chiến lược của Đảng về phát
triển văn hóa trong điều kiện mới. Điều này làm cho các hình thức văn hóa đối
ngoại, các quan hệ quốc tế về văn hóa đem lại chất lượng, hiệu quả thiết thực;
tạo cơ sở để tiếp nhận có chọn lọc tinh hoa văn hóa thế giới, làm cho văn hóa
Việt Nam ngày càng được làm giàu về giá trị. Cùng với việc kết hợp chặt chẽ giữa
việc tôn vinh, nhân rộng cái đúng, cái tốt đẹp, tích cực, cái nhân văn, chân -
thiện - mỹ, Văn kiện Đại hội XII xác định phải: “Đấu tranh phê phán, đẩy lùi
cái xấu, hành vi sai trái, tiêu cực ảnh hưởng xấu đến xây dựng nền văn hóa, làm
tha hóa con người”[5]. Điều này thể hiện quan điểm của Đảng ta về sự kết
hợp chặt chẽ giữa xây và chống trong phát triển văn hóa.
Trong Văn kiện Đại
hội XII xác định, tiếp tục đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng và nâng cao hiệu
lực, hiệu quả quản lý nhà nước đối với
lĩnh vực văn hóa. Đây là quan điểm cơ bản, bảo đảm giữ vững định hướng chính trị
cho văn hóa phát triển. Văn kiện Đại hội XII xác định: “Đổi mới phương thức
lãnh đạo của Đảng theo hướng vừa bảo đảm để văn hóa, văn học - nghệ thuật, báo
chí phát triển đúng định hướng chính trị, tư tưởng của Đảng, vừa bảo đảm quyền
tự do, dân chủ cá nhân trong sáng tạo”[6]. Đồng thời, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý
nhà nước về văn hóa; hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, cơ chế,
chính sách về văn hóa phù hợp với thời kỳ hội nhập quốc tế hiện nay; quan tâm đầu
tư đúng mức cho phát triển văn hóa tương ứng với sự phát triển kinh tế - xã hội.
Như vậy, quan điểm
Đại hội XII của Đảng về phát triển văn hóa Việt Nam ngày càng hoàn thiện, phù hợp
với thực tiễn hiện nay, đáp ứng sự phát triển bền vững đất nước. Quan điểm đó
phản ánh rõ ràng sự nhận thức sâu sắc về văn hóa và vai trò của văn hóa đối với
các lĩnh vực của đời sống xã hội, nhất là với giáo dục, rèn luyện và phát triển
con người Việt Nam trong những năm tới, thể hiện sự phát triển tư duy lý luận
văn hóa rất sâu sắc. Đây là cơ sở khoa học để các cấp, các ngành, các tổ chức,
lực lượng quán triệt, cụ thể hóa và vận dụng sáng tạo vào hoạt động nghiên cứu,
giảng dạy, học tập, góp phần thúc đẩy văn hóa Việt Nam không ngừng phát triển cả
về lượng và chất trong những năm tới.
[1] Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ
XII, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2016, tr. 126.
[2] Đảng Cộng
sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu
toàn quốc lần thứ XII, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2016, tr. 126 - 127.
[3] Đảng Cộng
sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu
toàn quốc lần thứ XII, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2016, tr. 125.
[4] Đảng Cộng sản Việt
Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc
lần thứ XII, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2016, tr. 128.
1 Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ
XII, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2016, tr. 129.
[5] Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ
XII, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2016, tr. 126 - 127.
[6] Đảng Cộng
sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu
toàn quốc lần thứ XII, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2016, tr. 131.
Nhận xét
Đăng nhận xét